فصلنامه تاریخ
پیاپی 37 (تابستان 1394)

خط کوفی را نخستین نگارش از خطوط اسلامی میدانیم.این خط که پیش از ظهور اسلام رواج داشته وتوسط مسلمانان و اعراب اشاعه یافته است، در طول سالیانی که استعمال گشت به اشکال و نگارش متفاوت دیده شده است.اصولاکاربرد این خط در نگارش مصحف شریف، سنگ مقبره ها و کتیبه مساجد بود که تا اواسط قرن هفتم هجری نیز متداول بوده است. در این پژوهش سعی شده است به انواع نگارش این خط، سابقه و وجه تسمیه آن و استفاده آن در هنرهای تزئینی و معماری پرداخته شود.

یکی از مهمترین دغدغه ها در خصوص آثار باستانی هر کشور عبارت از حفظ و نگهداری آنها در برابر فرسایش گسترده در گذر زمان است. به نظر می رسد با توجه به تغییرات شرایط اقلیمی کشور در دهه های اخیر‏، روند فرسایش این آثار شدت بیشتری پیدا کرده است. بر این اساس ضروری است تا مطالعات گسترده و دقیق تری در خصوص قابلیت و یا دلایل فرسایش توده سنگ های میزبان این آثار به عمل آید. دراین رابطه دانش مکانیک سنگ و تحلیل نتایج حاصل از آن می تواند در ارزیابی دلایل و مقایسه قابلیت فرسایش آثار باستانی نقش موثری داشته باشد. دراین مقاله با نگاهی متفاوت به مقوله فرسایش آثارباستانی‏، دلایل فرسایش بر اساس نتایج مطالعات مکانیک سنگدر سه سایت در استان فارس مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور نمونه هایی از توده سنگ های محوطه های باستانی نقش رستم، تنگ چوگان و نقش رجب تهیه وآزمایشات آزمایشگاهی متعددی بر روی آنها انجام شده است.آثاریاد شده جزو کهن ترین آثار باستانی ایران زمین اند که در استان شیراز قرار دارند. دلیل انتخاب این آثار به صورت متمرکز در یک استان، یکسان بودن شرایط آب و هوایی (دما،رطوبت،میزان بارندگی وعواملی نظیر آنها) در فرآیند مقایسه و پیش بینی بودهاست. تحلیل های صورت گرفته بر اساس نتایج حاصل از آزمایشهای مکانیک سنگ‏ ، به خوبی با میزان فرسایش آنها انطباق دارد و از این رو استفاده از این آزمایشها برای پیش بینی احتمال فرسایش و تخریب سایر آثار توصیه می شود.  

مطبوعات به عنوان یکی از ارکان اطلاع رسانی و یکی از موثرترین رسانه های گروهی نقش تعیین کننده ای در تحولات سیاسی ،اجتماعی کشورها دارا می باشند .در تاریخ معاصر کشور ما نیز مطبو عات از جایگاه برجسته ای برخوردارند و مطالعه تحولات مربوط به تاریخ معاصر کشور بدون در نظر گرفتن نقش مطبوعات ناقص خواهد بود . از جمله وقایعی که مطبوعات در ترویج مبانی و ویژگی های آن نقش فعالی داشتند اصلاحات اقتصادی دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و تآثیر آن در  انقلاب مشروطیت است. برخی روزنامه ها به دلیل اختناق در خارج ازایران منتشر می گردیدند و به صورت مخفی وارد ایران می شدند. این نشریات همانند «حکمت » «ثریا » «پرورش » «چهره نما» «کمال » قانون ،اختر...نقش مهمی در بیداری ایرانیان داخل و خارج کشور داشتند.در این نشریات اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی ایران مورد بحث و بررسی فرار می گرفت و نویسندگان آنها به ریشه یابی دردها و ضعف های جامعه همت می گماشتند . این پژوهش در نظر دارد روزنامه های فارسی زبان چاپ مصر و تاثیر آن ها در تحولات ایران را از نگاه اقتصادی بررسی نماید.

براساس رهیافت های تلفیقی در فلسفه علوم اجتماعی وقوع پدیده های اجتماعی به همان اندازه که مرهون کنش کارگزاران انسانی است، مستلزم فرصت سازی از سوی ساختارها برای این کنش ها نیز می باشد. در کنار فرصت سازی ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای کنش انقلابی کارگزاران دهه 1350 در ایران؛ ساختار بین الملل نیز سهم به سزایی در فرصت سازی برای این حرکت تاریخی در ایران داشت. از این حیث، نظام دو قطبی حاکم بر روابط بین الملل و وابستگی رژیم پهلوی به ایالات متحده بیشترین فرصت را برای کنش انقلابی کارگزاران فراهم آوردند. موازنه قدرت ناشی از عامل اول، زمینه مداخله قدرت های جهانی (شوروی و آمریکا) را در فرآیند حرکت تاریخی مردم ایران از محدود ساخت و مولفه دوم قدرت سرکوب شاه را تا حد زیادی تضعیف ساخت. عواملی مثل تمایل محمدرضاشاه به حفظ رابطه با واشنگتن و انتقال تکنولوژی مدرن از غرب زمینه کاهش سرکوب های سیاسی، اصلاحات قضایی، بازتر شدن فضای سیاسی و آزادی زندانیان سیاسی را فراهم آورد. این تحولات نیز به نوبه خود زمینه احیاء گروه های سیاسی انقلابی را فراهم آورد.
این نوشتار سعی دارد با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و با اتکاء به روش گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای و اسنادی ریشه ها و زمینه های وقوع انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار دهد. مبنای تئوریک پژوهش حاضر نظریه های موج سوم و تلفیقی در جامعه شناسی سیاسی و تاریخی به ویژه دیدگاه مکتب واقع گرایی انتقادی است که پدیده های اجتماعی را محصول کنش متقابل ساختار و کارگزار می دانند.

آخرین سند استراتژی امنیت ملی آمریکا که در فوریه 2015 منتشر شد حاوی نکات مهمی است که سیاست های راهبردی این کشور را در چند سال آینده روشن می سازد. موضوعات مطرح شده در این سند تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد. از جمله این نکات تاثیرگذار عبارتند از: تاکید بر نقش رهبری آمریکا در مسائل جهانی، برنامه هسته ای ایران، تحریم ها، مسئله تروریسم و مبارزه با آن، امنیت در فضای سایبر و نظم بین الملل. این مقاله با بکارگیری روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی و در چارچوب رهیافت سازه انگاری می کوشد به این سوال پاسخ دهد که: استراتژی امنیت ملی آمریکا (2015) چه تاثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می گذارد؟ در پاسخ به این سوال، فرضیه این مقاله این است که: استراتژی مطرح شده در سند امنیت ملی آمریکا (2015) منجر به کاهش ضریب امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می گردد. نتایج بررسی این استراتژی در این مقاله حاکی از آن است که اگر چه این سند در مواردی چون مسئله هسته ای ایران بر استفاده از دیپلماسی تاکید شده و حمله نظامی را آخرین گزینه می داند یعنی فشار و مذاکره توامان، ولی تاثیرات این سند بر امنیت ملی ایران یعنی مواردی از قبیل ادامه روند امنیتی سازی برنامه هسته ای ایران، محدودسازی راهبردی ایران، کاهش ضریب امنیت سیاسی، نظامی و امنیت فرهنگی ایران، چالش ایران با آمریکا در خصوص هژمونی ایالات متحده و نظم بین المللی و با توجه به رویکردهای اساسا متفاوت جمهوری اسلامی ایران به مسائل مطروحه در این سند که ناشی از دیدگاه های فرهنگی و ارزشی کاملا متفاوت با دیدگاه های آمریکا است، سیاست های اعلام شده در این سند برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تهدید است تا فرصت.

شواهد باستان شناسی نشان می دهد که فلات ایران یکی ازمناطق مستعداکتشاف،استخراج وفرآوری مواد معدنی در گستره تاریخی بوده است،یافته های بدست آمده از گستره زمانی نوسنگی تا عصرآهن و همچنین آثار بدست آمده از تپه هاو مناطق ماقبل تاریخ تا آغاز عصر تمدن درایران باستان نشان از آن دارد که به طور موثری مواد معدنی فلزی و غیرفلزی مورد استفاده بوده است. موضوع قابل توجه این است که مواد معدنی مختلفی از قبیل مس، آهن، سرب، روی، قلع،انواع گوهر،سنگهای ساختمانی وکانی ها کاربدی به مانند سلیس (چخماق)،نمک،گوگردوپتاس مورد استفاده فروان بوده است.بی شک در کنار وجود شرایط طبیعی مساعد مانند آب و هوای مناسب ودشتهای حاصلخیز،وجود این مواد معدنی نیز در سیر تاریخی تمدن ایران زمین بسیار اهمیت داشته است.در این مقاله کوشش بر این است تاسیر تاریخی معدنکاری را در فلات ایران از آغاز یکجا نشینی انسان در فلات ایران و پس از آن تاتشکیل تمدن های باستان تا آغاز دولت ماد مورد بررسی قرار گیرد.

در آستانه قیام امام حسین(ع)، گروه های اجتماعی و مذهبی متعددی در کوفه وجود داشته است و این تنوع از همان آغاز تاسیس این شهر، بعنوان یکی از ویژگی های مهم اجتماعی آن مطرح بوده است.
یکی از عواملی که تاثیر فراوانی در وقوع حادثه عاشورا داشت ، بافت اجتماعی خاص مردم کوفه بوده است . نوع و میزان تاثیرگذاری این خصوصیت اجتماعی کوفه در شکل گیری واقعه عاشورا پرسش اصلی این پژوهش است. همچنین این نکته که نسبت دادن صفت بی وفایی به مردم کوفه در تمامی اعصار پس از حادثه عاشورا تا چه حدی می تواند صحیح باشد می تواند یکی از پرسش های فرعی این تحقیق باشد. بنظر می رسد منسوب نمودن کوفیان به این صفت بطور مطلق نمی تواند منطقی باشد . مقاله پیش رو با روشی توصیفی - تحلیلی به بررسی داده های کتابخانه ای خویش می پردازد.